Kozielsk, Katyń, Starobielsk, Ostaszków, Miednoje, Twer, Kuropaty – nazwy tych miejscowości budziły grozę i przerażenie u tych, którzy znali prawdę o tym co wydarzyło się na wiosnę 1940 r. Kłamstwo o zbrodni katyńskiej legło u podstaw budowy PRL. Dziś przywołujemy pamięć o ofiarach.
Po ataku ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. w niewoli po stronie sowieckiej znalazło się od 240 do 250 tyś. polskich jeńców. Wśród tej olbrzymiej grupy byli oficerowie Wojska Polskiego, policjanci, funkcjonariusze KOP oraz urzędnicy państwowi.
Decyzja o zbrodni
W październiku 1939 r. władze sowieckie podjęły decyzję o budowie dwóch obozów dla 8 376 polskich oficerów. Powstają one w Starobielsku i Kozielsku. W Ostaszkowie powstaje obóz dla
6 192 funkcjonariuszy Policji, więziennictwa oraz Korpusu Ochrony Pogranicza. Na najwyższym szczeblu władz sowieckich 5 marca 1940 r. zapada decyzja o wymordowaniu polskich jeńców wojennych więzionych w wyżej wymienionych obozach, jak również ok. 7 300 Polaków przetrzymywanych w więzieniach na obszarze przedwojennych wschodnich województw Rzeczypospolitej.
Ławrientij Beria szef NKWD w liście skierowanym do Stalina wyraził opinię, że Polacy „są zatwardziałymi, nierokującymi poprawy wrogami władz sowieckich”. Pod decyzją o mordzie podpis złożył m.in. Józef Stalin.
Mord na polskich jeńcach
W kwietniu i w maju NKWD rozstrzelało łącznie 14 587 polskich jeńców przetrzymywanych w wspomnianych obozach. 3 kwietnia 1940 r. rozpoczęto likwidację obozów. Polskich jeńców wywożono grupami do miejsc kaźni, gdzie strzałami w tył głowy zabijano. W Katyniu zamordowano 4 404 jeńców z obozu z Kozielska. W budynkach NKWD w Charkowie rozstrzelano 3 896 jeńców ze Starobielska. W Kalinie w gmachu NKWD zabito 6 287 osób z obozu w Ostaszkowie.
Na mocy decyzji z 5 marca 1940 r. wymordowano również ok. 7300 Polaków, których więziono w różnych miejscach na terenach włączonych do Związku Sowieckiego. Na Białorusi rozstrzelano 3 880 Polaków, zaś na Ukrainie 3 405.
Zamordowani w zbrodni katyńskiej to elita intelektualna przedwojennej Polski: profesorowie, doktorzy, architekci, pisarze, politycy, nauczyciele, prawnicy, policjanci, urzędnicy państwowi, księża. W nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 r. rodziny rozstrzeliwanych jeńców i więźniów stały się ofiarami masowych deportacji w głąb ZSRR.
Odkrycie masowych dołów śmierci
Wyniku wojny III Rzeszy Niemieckiej z ZSRR, 13 kwietnia 1943 r. Niemcy dokonują odkrycia masowych dołów śmierci na terenach przejętych wyniku walk. Władze sowieckie podały informację, iż polscy jeńcy wojenni wpadli w ręce niemieckich katów w lecie 1941 r., po wycofaniu się wojsk sowieckich. Kłamstwo katyńskie o sprawcach zbrodni było podtrzymywane przez władze sowieckie przez prawie 50 lat. Dopiero w 1990 r. Moskwa uznała odpowiedzialność NKWD za zbrodnię katyńską. Do tej pory wciąż nie jest znana tak zwana “lista białoruska” z nazwiskami Polaków zamordowanych na Białorusi.
Ofiary związane z Rozprzą
Ppor. piech. rez. Stefan Aleksander GARDULSKI s. Wincentego i Felicji z Zielenkiewiczów, ur. 22 VII 1911 w Rozprzy, pow. piotrkowski. Absolwent Gimnazjum Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Tryb. (1933) i dywizyjnego kursu pchor. rez. piech. przy 18 pp (1934). Odbył ćwiczenia rezerwy w 18 pp (1935, 1936) i 25 pp (1938/1939) jako dowódca plut. km. W 1939 w 125 pp rez. Urzędnik.
St. przod. PP Jan KARDAS s. Piotra i Katarzyny z Owczarków, ur. 2 V 1898 w Piotrkowie. Uczestnik wojny 1920. W policji od 1922. Wiele lat służbę pełnił w woj. kieleckim – we wrześniu 1939 w Komendzie Pow. w Kielcach. Odzn. BKZ.
Por. sł. zdr. rez. Józef JAKUBIAK s. Franciszka i Józefy z Suwartów, ur. 12 VII 1895 w Milejowie, pow. piotrkowski. Absolwent Uniwersytetu Poznańskiego. Członek POW. W 1919 przydzielony do 26 pp, potem służył w szpitalach wojsk. w Piotrkowie Tryb. i Kielcach oraz szp. pol. 301. Pełnił również obowiązki lekarza Grupy Art. przyczółku mostowego Borysów. Por. ze starsz. 2 I 1932, przydzielony do 8 Szp. Okr. Odbył ćwiczenia w CW Lot. (1931) i CW San. (1935). Zmobilizowany w 1939 do 11 szp. ewak. Lekarz Ubezpieczalni Społecznej w Łodzi, dr medycyny. Miejsce śmierci – Starobielsk.
St. post. PP Walenty WROÑSKI s. Piotra i Marianny, ur. 14 II 1898 w Piotrkowie Trybunalskim. We wrześniu 1939 pełnił służbę na Post. w Rozprzy pow. piotrkowski.
St. post. PP Piotr BURZA s. Franciszka, ur. 22 XI 1895. Co najmniej od 1937 w służbie w policji woj. łódzkiego. W 1938 i nadal we wrześniu 1939 na Post. w Rozprzy pow. piotrkowski. Odzn. BKZ.
Post. PP Mieczysław TURLEJSKI s. Józefa i Antoniny, ur. 21 IX 1909 w Rozprzy. W policji od 1935. We wrześniu 1939 pełnił służbę w Komis. w Piotrkowie Trybunalskim.
Miejsce pamięci w Rozprzy
W roku 2014 podczas 74 rocznicy zbrodni katyńskiej przy Gimnazjum im. Jana Pawła II w Rozprzy posadzono dąb pamięci oraz odsłonięto kamień poświęcony aspirantowi Policji Państwowej Janowi Kardasowi, który został rozstrzelany w Twerze w roku 1940. Miejsce pamięci powstało dzięki zaangażowaniu uczniów klasy II B, którzy wraz z nauczycielami panią Katarzyną Pawłowską oraz panią Renatą Szczepocką dołączyli do ogólnopolskiego projektu „Katyń… ocalić od zapomnienia”.