O żydowskiej rodzinie Wolerauch z Rozprzy

Przedstawiam artykuł p. Adriana Sawickiego, dzięki któremu poznajemy historię rodziny żydowskich rzeźników Wolerauch, zamieszkujących Rozprzę.

 Z początkiem XX wieku populacja żydowska sięgała do 60% wszystkich mieszkańców Rozprzy. Można sobie tylko wyobrazić, jak wyglądała ówczesna Rozprza, tętniąca życiem rzemieślniczym, z  placem targowym, gdzie sprzedającymi głównie byli lokali Żydzi.
Potwierdzone ślady Żydów na terenie Rozprzy mamy od początku XVII wieku. Wiadomo, że zamieszkiwali Rozprzę jeszcze przed wojną szwedzką. Posiadali tutaj swój kirkut (cmentarz), tzw. “okopisko żydowskie” położone przy trakcie piotrkowskim, była także synagoga (obecnie to budynek mieszkalny).

W XVIII wieku cechy rzemieślnicze rekrutowały się wśród Żydów. W 1834 roku Rozprzę zamieszkiwało 186 Żydów byli m.in.: szewcami, krawcami, czapnikami, kuśnierzami, szynkarzami, grabarzami i rzeźnikami.  W 1856 roku Rozprzę zamieszkiwało już 557 Żydów, a do 1917 roku liczba ta wzrosła do 930.

Jedną z rodzin żydowskich, której losy związane były z miasteczkiem Rozprza była rodzina Wolerauch. Jej najstarszym znanym przodkiem był Aron Wolerauch, który prawdopodobnie urodził się po 1740 roku.  Był żonaty z Rywką i miał troje dzieci: Hune urodził się około 1761 roku, Braczen urodził się około 1763 roku, Hil urodził się około 1775 roku, a ożenił się z Chiją i zmarł w 1847 roku.

Hune był rzeźnikiem i z żoną Chają mieli pięcioro dzieci: Jankiela urodzonego w 1800 roku, który ożenił się z Fajgą i zmarł około 1853 roku; Arona Uryna ur. 1805,. Szaja ur. 1809 Rywkę (ur. 1807), Estera ur. w 1812 roku.

Aron Uryn i Sara Fajga mieli 10 dzieci: Dwojra urodziła się w 1830 roku, Dobra urodziła się w 1832 roku, Herszlik urodził się w 1834 roku, Jonas urodził sie w 1839 roku; Rywka urodziła się w 1840 roku, w 1862 roku, Baczen urodzony w 1841 roku, Eliaz urodził się i zmarł w 1844. Malka urodzona w 1844 roku; Abram urodził się w 1847 roku, Joel Szaja urodzeni w 1851 r.

Joel Szaja-syn Arona był rzeźnikiem i wraz żoną Zelda mieli sześcioro dzieci: Chuna ur. w 1872 r., Moishe ur. w 1874 r., Szaja ur. w 1884 r., Chaja ur. w 1887 r., Feiga Ruchla ur. w 1889 r. Moishe ożenił się z Rachel Szczerba i zmarł około 1942/43(są na zdjęciu). Plotka głosiła, że został zastrzelony za to, że nie przestrzegał godziny policyjnej. Jego żona Rachel zmarła tuż przed wybuchem wojny w roku 1938.

Do około 1895 roku rodzina Wolerauch mieszkała w Rozprzy, ale mniej więcej w tym czasie dzieci Joela Szajy i Zeldy przeprowadziły się do Piotrkowa Trybunalskiego. 

Serdeczne podziękowania dla Mark Wolraich, potomka rodziny Wolerauch mieszkającego w USA.
Autor: Adrian Sawicki