Kościół w Milejowie w świetle prasy piotrkowskiej z 1903 roku

Na początku XX stulecia parafia Milejów pw. Św. Józefa i Św. Marii Magdaleny znajdowała się w dekanacie piotrkowskim i w diecezji kujawsko-kaliskiej (od 1920 r. w archidiecezji łódzkiej i od 2020 r. w dekanacie sulejowskim).

W 1903 r. zaznaczyły się w Milejowie dwa wydarzenia mające wpływ na przyszłe życie religijne miejscowej ludności, mianowicie rozbiórka starego kościoła parafialnego i konsekracja nowego murowanego. Wątki te znalazły odbicie w trzech relacjach prasowych zamieszczonych przez nieznanego korespondenta w piotrkowskiej gazecie „Tydzień”. Owe relacje przytoczyłem poniżej w pisowni oryginalnej z własnymi objaśnieniami. I tak pierwsza z nich z 10 maja o tytule „Starożytny kościół” (nr 19, s. 2) informowała:

„We czwartek ubiegłego tygodnia rozebrano stary kościół w Milejowie. W modrzewiowych ścianach gromadził on lud Boży przez lat 445!.. Przy rozbiórce znaleziono pod wielkim ołtarzem małą polerowaną skrzynkę, a w niej relikwije świętych, owinięte watą i dokument, niestety… już nie czytelny! Cała zawartość skrzynki zbutwiała od wilgoci utrzymywanej przez watę. Przez zniesienie starego kościoła odsłonił się widok na piękną nową świątynię, wzniesioną kosztem parafii, a staraniem i zabiegami niestrudzonego w pracy ks. proboszcza Piotra Jankowskiego. W tym nowym kościele stanął obecnie wspaniały, gotycki wielki ołtarz”.

To bardzo ciekawa notatka, jednak drewniany kościół w Milejowie służył wiernym przez 160, a nie jak podano 445 lat. Wskazuje na to choćby wizytacja dekanalna odbyta w parafii dnia 9 listopada 1824 r., która wzmiankuje o wzniesieniu kościółka w 1743 r. staraniem opata witowskiego o. Anzelma Bafelda. Z biegiem czasu kościół niszczał, był też remontowany, lecz stawał się za mały dla rozrastającej się parafii (w 1903 r. liczyła 4,237 wiernych). Proboszcz ks. Piotr Jankowski wraz z parafianami przystąpił więc w 1897 r. do budowy nowego i znacznie obszerniejszego. Wykonanie planów powierzono architektowi diecezjalnemu Konstantemu Wojciechowskiemu. Jeszcze wcześniej postawiono nową plebanię, stojącą do dziś, zaś budowę świątyni zakończono w 1902 r. przy wydatnej pomocy księży wikariuszy Kazimierza Głowackiego i Stanisława Salskiego. Następnie została przez proboszcza poświęcona, aby móc przenieść nabożeństwa ze starego kościółka. W efekcie prac stanął monumentalny kościół w stylu neogotyckim, w którym w prezbiterium odsłonięto kamienny wielki ołtarz o takiej samej stylistyce.

Włożone do ołtarza i odnalezione w 1903 r. w czasie rozbiórki kościółka zniszczone relikwie należały, według wyraźnej sugestii wspomnianej wizytacji, do męczenników wczesnochrześcijańskich. Mianowicie: Św. Donata z Bad Münstereifei, a następnie Św. Wiktoryna z Pałatwii Biskupa Męczennika, Św. Jakundy i Św. Firmina z Amiens również Biskupa Męczennika.

Uroczystej konsekracji nowego kościoła dokonał w środę 22 lipca 1903 r. w dniu odpustu św. Magdaleny przybyły z Włocławka bp ks. Stanisław Zdzitowiecki. Pospieszyła powiadomić o tym dość krótka wzmianka „Tygodnia” z 26 lipca (nr 30, s. 2). Natomiast obszerniejszy opis z uroczystości przytoczono tam 2 sierpnia (nr 31, s. 2) w tekście pt. „Konsekracyje kościołów i wizytacyje JE. ks. Biskupa”, w którym czytamy:

„Gorąco witany przez rozciągniętych wzdłuż drogi włościan, traktem pokrytym kwiatami i zielenią wjechał JE ks. Biskup Zdzitowiecki d. 21 z[eszłego]. m[iesiąca]. do Milejowa, w celu dopełnienia tam konsekracyi nowowzniesionego kościoła. W progach nowej świątyni przywitał ks. Biskupa proboszcz miejscowy ks. Jankowski, który w swem przemówieniu rozwinął obraz ofiarności miejscowych parafijan na rzecz świątyni. W odpowiedzi na przemówienie ks. J[ankowskiego] JE wyraził radość swą z powodu pobudowania nowego a tak pięknego Domu Bożego, poczem przystąpił do odprawienia żałobnego za Ojca Ś-go nabożeństwa. Po nabożeństwie Dostojny Pasterz złożył w przygotowanej na ten cel kapliczce relikwije św. św. męczenników, tłumacząc jednocześnie ludowi w dłuższem przemówieniu, znaczenie dokonanej ceremonii. Po ukończeniu jej, JE. udał się do starego kościoła gdzie 3000 wiernych udzielił Sakramentu Bierzmowania.

Następnego dnia od wczesnego już ranka u trzech ołtarzy księża odprawiali msze święte. O godz. 8-ej rano rozpoczęła się właściwa ceremonija konsekracyi. Obrzędy te trwały do godz. 12-ej. Po dokonaniu zewnętrznego poświęcenia świątyni i odprawieniu sumy, ks. Biskup o godz. 2-ej znów przemówił do zebranego ludu, oddając mu nowy Dom Boży w opiekę i do ks. proboszcza, któremu dziękował za jego starania położone około budowy świątyni.

Po przemówieniu ks. Biskupa rozpoczął się obrząd konsekracyi wnętrza świątyni. Ceremonijami kierował ks. kanonik Mirecki, regens konsystorza katedralnego wraz z ks. Sędzimirem, kapelanem ks. Biskupa. Podniosłe kazanie podczas sumy wygłosił ks. kanonik [Ignacy] Jankowski z Kamińska, dziekan piotrkowski. Jednocześnie odbywała się spowiedź. Po ukończeniu ceremonii, ks. Biskup udał się na plebaniję, gdzie go powitał jeden z obywateli okolicznych, oraz jeden z włościan (ten ostatni wierszem), poczem Dostojny Pasterz zasiadł do wieczerzy w towarzystwie 80 osób.

Gościnnie podejmowany, dzień 23 lipca ks. Biskup spędził u swego ojca chrzestnego p. [Konstantego Longina] Strzeleckiego w Łochyńsku, a następnie 2 dni u pp. Trepków w Jeżowie, zkąd dojeżdżał do Rozprzy dla odprawiania Mszy Ś-tej, spotykany wszędzie radośnie przez miejscowy lud, przystrojony, według miejscowego zwyczaju, w modre sukmany czerwonemi przepasane pasami.

Z Jeżowa d. 25 z. m. pospieszył na konsekracyję świątyni, świeżo odnowionej i ozdobionej nowemi ołtarzami w Krzepczowie, której początek sięga jeszcze r. 1720 (…)”.

W dalszej części opisu relacjonowano konsekrację kościoła w Krzepczowie oraz powrót biskupa koleją z Piotrkowa do Włocławka 27 lipca. W podsumowaniu należy dodać, iż gazeta donosiła o zakończeniu rozbiórki starego kościoła dnia 30 kwietnia 1903 r., tj. w kilka miesięcy po oddaniu do użytku nowego. Korespondent mylnie musiał zatem podać, iż w późniejszym czasie w murach starej świątyni biskup udzielił sakramentu bierzmowania. Żałobne nabożeństwo jakie odprawił bp Zdzitowiecki w czasie pierwszego dnia swego pobytu w Milejowie (21 lipca) odbyło się w intencji zmarłego zaledwie dzień wcześniej papieża Leona XIII. W dniu następnym w uroczystej konsekracji kościoła uczestniczyło grono kapłanów diecezjalnych i wierni z całej parafii oraz sąsiednich miejscowości. 22 lipca 2021 r. przypadnie zatem 118 rocznica konsekracji kościoła w Milejowie.

Budowę promieniującego z daleka kościoła zawdzięczamy proboszczowi ks. Piotrowi Jankowskiemu, przybyłemu do Milejowa z probostwa w Żytniowie w dekanacie wieluńskim. Tu na miejscu przez lata poznawał oczekiwania, potrzeby i problemy tych, do których skierowana była jego posługa. Dbał o podniesienie poziomu kulturalno-społecznego i gospodarczego na wsi poprzez inicjowanie różnorodnych przedstawień teatralnych, kursów zawodowych, zebrań, pielęgnacji obchodów świąt i rocznic patriotycznych. Po jego śmierci w 1926 r. wierni w podzięce wystawili mu na miejscowym cmentarzu okazały pomnik nagrobkowy z medalionem na zdjęcie i dopiskiem „UKOCHANEMU SWEMU KS. PROBOSZCZOWI / ZA WIELCE GORLIWĄ PRACĘ DUSZPASTERSKĄ / I SPOŁECZNĄ / WDZIĘCZNI PARAFIANIE”.

Opracował: Tomasz Kuźnicki

(za konsultację w kwestii wczesnochrześcijańskich relikwii dziękuję Pani prof. Marii Starnawskiej z Instytutu Historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach)