Nagrobek ks. Jana Wiśniewskiego na cmentarzu w Rozprzy

Na cmentarzu parafialnym w Rozprzy znajduje się tajemniczy XIX-wieczny kamienny nagrobek ks. Jana Wiśniewskiego. Zachowana na nim inskrypcja jest widoczna, ale miejscami czas zatracił jej czytelność. Poniżej pełna treść napisu nagrobkowego:

Ś. † P., Ks. Jan, Wiśniewski, Proboszcz parafji Będków, Przeżywszy lat 76, Umarł d. 16 Października 1889 r., Prosi o westchnienie do, BOGA

Szerszych informacji o ks. Janie Wiśniewskim dostarcza metryka zgonu parafii Rozprza (akt nr 115/1889). Ta spisana została w języku rosyjskim 21 listopada 1889 r. przez urzędującego w Rozprzy proboszcza ks. Ludwika Zalewskiego. Zalewski zapisał, iż ks. Jan Wiśniewski to były proboszcz parafii Będków, urodzony w majątku Wiśniewo w rodzinie Michała i Wiktorii z Dobrkowskich (nie wiadomo jednak o którym Wiśniewie jest mowa). Dalej czytamy, iż duchowny zmarł w wieku 76 lat w domu u swojego brata we Wronikowie o godz. 10 wieczorem 16 listopada 1889 r.

Parafia Rozprza w XIX stuleciu położona była w dekanacie piotrkowskim i diecezji kujawsko-kaliskiej, ale Jan Wiśniewski nigdy nie był jej kapłanem. Według schematyzmu archidiecezji warszawskiej z 1842 r. (Catalogus Cleri Saecularis et Regularis, Ordo Divini Officii ad usum Cleri Saecularis Archidioecesis Varsaviensis) ks. Jan Wiśniewski pracował u boku proboszcza ks. Jana Morawskiego jako wikariusz w parafii pod tytułem Wszystkich Świętych w Kołacinku w dekanacie brzezińskim. Umieszczono tam również podstawowe dane personalne duchownego – urodzony 27 listopada 1814 r., a święcenia kapłańskie przyjął w 1840 r. Z kolei schematyzm warszawski z 1847 r. podaje, iż ksiądz był już proboszczem parafii pod tytułem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Będkowie, będącej w administracji tego samego dekanatu (dziś w dekanacie wolborskim archidiecezji łódzkiej). Na tamtą chwilę, nie miał jednak do pomocy żadnego wikariusza. Więcej wiadomości o jego działalności podają przede wszystkim akta parafii Będków, jak i też ewentualnie opracowania badaczy dziejów tamtego regionu. Niemniej wiadomo, że proboszczem w Będkowie był w latach 1845-1886. Tamtejsza parafia była w 1847 r. niezbyt liczebna, katolików miała 1400. Dla porównania w samej parafii Brzeziny zamieszkiwało wówczas 5215 wiernych. Najcenniejszym zabytkiem dawnego miasta Będkowa, tak jak w przypadku Rozprzy, jest słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, w XIX w. przez ponad 40 lat znajdujący pod opieką ks. Wiśniewskiego.

Powyższe źródła dowodzą, że Wiśniewski całą swoją drogę kapłańską przebył na terenie archidiecezji warszawskiej. Prawdopodobnie ze względów zdrowotnych ustąpił z urzędu i zamieszkał u brata we Wronikowie w parafii Rozprza. Nie sposób jednak ustalić imienia brata, gdyż nazwisko Wiśniewskich i Wiśniowskich było dość popularne również w okolicach Rozprzy. Oprócz Wronikowa występowało ono w XVIII i XIX w. m. in. w Dzięciarach, Gieskach, Jeżowie i Kisielach. We Wronikowie duchowny spędził zapewne całe 3 lata do momentu śmierci w listopadzie 1889 r. Na jego rozprzańskim pomniku rzuca się rozbieżność w dacie śmierci, lecz to akt zgonu należy uznawać za właściwe źródło wiedzy.

Jan Wiśniewski był bardzo aktywnym kapłanem. Na podstawie innych dostępnych źródeł można dodać, iż w latach 1858-1861 należał m. in. wraz z dziedzicem będkowskim Augustem Rzewuskim oraz proboszczem z pobliskiego Łaznowa ks. Antonim Konarskim do Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim na powiat rawski i okręg brzeziński. A członkami towarzystwa byli w przeważającej części postępowi ziemianie, którzy opowiadali się za stopniowym przyznaniem wolności osobistej chłopom. W czasie powstania styczniowego związani byli głównie z obozem „białych”.

Pomnik w formie postumentu położony jest przy północnym ogrodzeniu cmentarza. Wykonany został z piaskowca przez znaną w końcu XIX w. firmę „Józef w Piotrkowie”. Obwiedziony jest czterema kamiennymi słupkami połączonymi żeliwnym drążkiem.

Opiekunem nagrobka jest parafia Rozprza, niemniej w miarę możliwości jego porządkowaniem zajmuje się Pani Maria Turlejska z Rozprzy.

Opracował: Tomasz Kuźnicki

(Za pełne tłumaczenie aktu zgonu dziękuję Panu Tadeuszowi Tarnowskiemu z Częstochowy)